بسیاری از والدین در سنین رشد فرزندشان به دنبال راه های افزایش قد هستند. البته این تلاش محدود به والدین نیست، حتی بسیاری از افراد بزرگسال که از قدشان راضی نیستند هم دنبال راه‌هایی برای بلندتر شدن هستند. عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو بر روی قد تاثیر می‌گذارند. درست است که ژنتیک با علم امروزی به طور دقیق قابل تغییر نیست، با این حال شرایط محیطی موثر بر رشد قد در اختیار انسان‌ها است. بنابراین هر فردی می‌تواند با غلبه بر شرایط محیطی به ایده‌آل‌ترین حد ممکن قد خود برسد.در این مقاله از دکتر مهناز شکروی قصد داریم عوامل و راههای موثر بر رشد قد در سنین مختلف را بررسی کنیم.
عوامل موثر بر افزایش قد کدام است؟
چندین عامل وجود دارد که می‌تواند قد شما را به صورت مثبت یا منفی تحت تأثیر قرار بدهد. به طور کلی می‌توان این فاکتور‌ها را به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
۱. عوامل ژنتیکی: در بیشتر موارد قد شما با عوامل ژنتیکی تعیین می‌شود. با این حال اگر والدین شما هر دو قد کوتاه یا متوسط داشته باشند، به این معنی نیست که شما به همان سرنوشت دچار خواهید شد.
قد یک ویژگی چندژنی است، به این معنی که تحت تأثیر طیف وسیعی از ژن‌ها قرار دارد. اگر افراد زیادی در خاندان خانوادگی شما وجود دارند، احتمال دارد که این ژن قد بلند به شما منتقل شده باشد. هیچ راهی برای محاسبه دقیق قد تا بزرگسالی وجود ندارد. اما می‌توانید از این فرمول ساده برای تخمین پتانسیل قد خود استفاده کنید: قد پیش بینی شده به سانتی متر برابر است با جمع قد والدین شما + ۱۳ اگر پسر هستید یا - ۱۳ اگر دختر هستید. پاسخی که می‌گیرید قد پیش‌بینی شده شما به اضافه یا منهای ۱۰ سانتی‌متر است. به خاطر داشته باشید که این فرمول فقط یک تخمین تقریبی است؛ اما می‌تواند به قد نهایی شما بسیار نزدیک باشد.
۲. عوامل غیر ژنتیکی: سایر عوامل غیر ژنتیکی نیز می‌توانند در پتانسیل رشد شما تأثیر بگذارند. بیشتر این عوامل با محیط تعیین می‌شود که فرد در حین رشد با آن در ارتباط است. قد بلند بودن با رشد همراه است؛ بنابراین عواملی که مانع از رشد می‌شوند تأثیر یک‌سانی بر قد شما نیز دارند. برخی از عوامل غیر ژنتیکی که بر قد شما تأثیر می‌گذارد، عبارت‌اند از:
ــ قرار گرفتن در معرض دود تنباکو در دوره جنینی
ــ بیماری در دوران کودکی یا بلوغ
ــ کیفیت مراقبت والدین پس از زایمان
ــ وزن کم هنگام تولد
درحالی که بسیاری از عوامل تعیین کننده قد از کنترلتان خارج هستند، چندین کار وجود دارد که می‌توانید برای رسیدن به قد کامل خود انجام بدهید. باتوجه به این نکته در اینجا راههای برتر برای افزایش قد به صورت طبیعی وجود دارد.
افزایش قد تا چه سنی امکان پذیر است؟
با توجه به این‌که خیلی از افراد علاقه به افزایش قد دارند، طبیعی‌ست کلینیک افزایش قد تاسیس شود. بعضی ازاین مراکز با شعارهایی مانند افزایش قد تضمینی، افزایش قد در یک روز و … شروع به کار می‌کنند و اتفاقا این‌قدر این جملات جذاب هستند که ممکن است بعضی افراد هزینه‌های هنگفت هم در این مسیر خرج کنند. اما آیا این موارد عملی است؟ یا اصلا برای همه‌ی افراد قابل اجرا است؟
بهتر است به ساختار استخوان‌ها و نحوه‌ی رشد آن‌ها توجه کنیم.
در استخوان‌های دراز در بدن مانند استخوان ران و استخوان ساق پا ناحیه‌ای به نام اپی‌فیز وجود دارد. این بخش مولد است و با تکثیر سلولی باعث افزایش قد می‌شود البته تا زمانی که غضروفی است و هنوز سفت و استخوانی نشده است.
خب تا چه زمانی این منطقه غضروفی و مولد است؟ تا زمانی که هورمون رشد ترشح شود یعنی تا پایان دوران بلوغ این منطقه در استخوان غضروفی است و امکان افزایش قد وجود دارد.
زیرا با رسیدن به سن بلوغ با ترشح هورمون‌های جنسی مردانه (تستوسترون) و هورمون جنسی زنانه (استروژن) صفحات غضروفی بسته می‌شوند و تبدیل به بافت‌های استخوانی سفت می‌شوند و افزایش قد بعد از بسته شدن صفحات رشد یا به‌عبارت دیگر افزایش قد بعد از بلوغ امکان‌پذیر نیست.
هورمون رشد و نقش آن در افزایش قد
اگرچه در اکثر موارد، کوتاه قدی ناشی از عوامل فیزیولوژیک مثل کوتاه قدی سرشتی و کوتاه قدی فامیلیال است اما کمبود هورمون رشد نیز ممکن است یکی از علل مطرح در این زمینه باشد. کمبود این هورمون از مهم ترین علل اندوکرین کوتاه قدی است که اگر به موقع درمان نشود باعث کوتاه قدی شدید در دوران بزرگسالی خواهد شد. این اختلال به دوصورت مادرزادی و اکتسابی ایجاد می شود، مثلا نوع اکتسابی آن ناشی از بدخیمی، تروما، مننژیت، پرتودرمانی و ... است.
حالا مهم ترین سوال این است که ایا استفاده از این هورمون می تواند همه کوتاه قدها را به آرزویشان که چندسانتی متر قد کشیدن است، برساند؟ مسلما نه. استفاده از هورمون رشد برای افزایش رشد قدی تنها در مواردی موثر و نتیجه بخش است که کودک به هر دلیلی با کمبود این هورمون در بدنش مواجه باشد. البته در این صورت نیز باید هورمون درمانی از سنین پایین مثلا از حوالی 4، 5 سالگی آغاز شود تا بهترین نتیجه را در بر داشته باشد. چرا که هورمون درمانی در دختران پس از آغاز عادت ماهانه، دیگر نمی تواند آنقدر ها موثر واقع شده و باعث افزایش قد شود.
ریز مغذی های موثر در افزایش قد
کلسیم
همان طور که ساختن یک آپارتمان یا برج، بدون تیرآهن، ممکن نیست، استخوان ها نیز بدون وجود کلسیم رشد نمی کنند. بنابراین مصرف روزانه کلسیم برای رشد قدی کودکان موثر است. این ماده معدنی مهم در شیر، ماست، کشک، گردو، بادام، تخمه آفتابگردان، کلم، کنجد و ... وجود دارد. با این حال لبنیات مهم ترین منبع کلسیم محسوب می شود، به شرطی که از نوع کم چربش باشد زیرا هر چه میزان چربی کمتر باشد، جذب کلسیم بیشتر خواهد شد. از طرف دیگر مصرف بیش از حد لبنیات در طول روز با استفاده سر خود از مکمل کلسیم باعث بلند قد شدن کودک نمی شود، بلکه باعث بسته شدن زودرس صفحات استخوانی شده و عارضه چاقی را که یکی از عوامل کوتاه قدی است بدنبال دارد.
روی
روی یکی دیگر از این مغذی های مهمی است که در غده هیپوفیز و در گرانول های مترشحه هورمون رشد وجود دارد و کمبود آن نه فقط سیستم عصبی مرکزی و ایمنی را تحت تاثیر قرار می دهد بلکه سیستم عضلانی-اسکلتی را مختل کرده و باعث کاهش رشد و کوتاه قدی می شود.
بسیاری از والدین امروزی با مراجعه به مطب متخصصان اطفال، تغذیه و غدد، برای افزایش قد فرزندشان، تقاضای مکمل روی می کنند و حواسشان به افزایش دادن این عنصر در رژیم غذایی کودک نیست در حالی که این ریز مغذی در ماهی ها و غذاهای دریایی، جوانه ها، عدس، لبنیات، نخود فرنگی، گوشت قرمز، غلات کامل و ... به وفور یافت می شود.
ویتامین D
ویتامین D یکی از مهم ترین ویتامین های مورد نیاز بدن است که جذب و استفاده سلول های بدن از کلسیم به شدت به آن وابسته است. ماهی آزاد یا تن، جگر، پنیر، تخم مرغ و ... از منابع خوب این ویتامنی محسوب می شوند. اما نور آفتاب حرف اول را در تامین ویتامین D مورد نیاز بدن می زند.
منیزیم
کلسیم، برای فعالیت، به ویتامین D نیاز دارد و عملکرد ویتامین D هم در نبود منیزیم، مختل می شود. منیزیم، یکی از اجزای اصلی استخوان سازی است. آرد کامل گندم، برنج سبوس دار، تخمه آفتابگردان، مغز دانه ها و ... از منابع مهم منیزیم هستند. متاسفانه مصرف بالای نمک و سدیم که در رژیم غذایی کودکان امروزی بسیار شایع است باعث دفع منیزیم از بدن می گردد.
ویتامین A
این ویتامین نه فقط در فرایند بینایی و عملکرد صحیح سیستم ایمنی بلکه در رشد و ترمیم استخوان ها نیز دخالت دارد. البته مصرف مکمل این ویتامین بدون دستور پزشک نه فقط کمکی به رفع کوتاهی قد نمی کند بلکه ممکن است باعث مسمومیت کودک شود.
این نکته مهم را نیز به خاطر داشته باشید که بهترین سن برای مراجعه به متخصصان تغذیه برای افزایش قد حوالی 8 سالگی در دختران و حوالی 12 سالگی در پسران است.
تغییر سبک زندگی برای افزایش قد
یکی از مواردی که در سبک زندگی سالم اهمیت دارد داشتن الگوی خواب مناسب و کافی است. اگر می‌خواهید سلامت بدن تامین شود باید به اندازه‌ی کافی بخوابید. هورمون‌های رشد (HGH) در خواب ترشح می‌شوند، به‌خصوص در چرخه‌های عمیق خواب.
افزایش قد در نوجوانان نیاز به ۸ ساعت خواب عمیق دارد تا مغز هورمون رشد ترشح کند و دراین‌صورت باعث رشد قد مطلوب در فرد می‌شود.
برای داشتن الگوی خواب مناسب موارد زیر را رعایت کنید:
دو ساعت قبل از خواب از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار بپرهیزید.
در محیطی که نور و سرو صدا نباشید بخوابید؛ به هیچ وجه با گوشی موبایل به رختخواب نروید.
اگر از کم‌خوابی رنج می‌برید از دمنوش بادرنجویه یا بابونه قبل از خواب استفاده کنید.
ورزش کردن برای افزایش قد
تحرک و ورزش کردن باعث افزایش نیاز و جذب مواد غذایی، افزایش گردش املاح استخوانی و افزایش ترشح هورمون رشد می‌شود. ورزش کردن اقدامی است که برای افزایش قد بعد از ۲۰ سالگی هم توصیه می‌شود. پس اگر دنبال افزایش قد هستیم، باید ورزش هایی برای افزایش قد انجام دهیم.
چه ورزش هایی قد را بلند می کند؟
بسکتبال و والیبال برای افزایش قد
حتما دیده‌اید والیبالیست‌ها یا بسکتبالیست‌ها قد بلندی دارند. آیا این افراد هنگام ورود به این رشته‌های ورزشی قد بلند بوده‌اند یا با انجام ورزش قدشان بلندتر شده است؟ بله درست است، این دو ورزش با کشیدن ماهیچه‌های بدن تاثیر زیادی در افزایش قد دارند.
اگر دنبال یک راه فوری افزایش قد هستید، افزایش قد در یک هفته با ورزش کردن را امتحان کنید. در شروع و پایان هفته میزان قد را ثبت کنید و از نتیجه‌ی آن شگفت‌زده شوید.
شنا برای افزایش قد
شنا کردن هم می‌تواند با کشیدن ماهیچه‌های بدن در رشد قدی فرد موثر باشد.
- بارفیکس
- طناب زدن
- بدمینتون
و تنیس هم از دیگر ورزش‌هایی هستند که برای افزایش قد بزرگسالان توصیه می‌شوند.
نتیجه گیری
اگر در سن رشد هستید و صفحات رشد شما باز است، می توانید از هورمون رشد استفاده کنید. اما در نظر داشته باشید که استفاده از هورمون رشد عوارض زیادی دارد و رشد زیادی ندارد. اما اگر در سن رشد نیستید و یا در سن رشد هستید و می خواهید راهی را بروید که عوارض نداشته باشد و رشد چشمگیری داشته باشید از تمرینات اصلاحی استفاده کنید.
